Giải Vô địch các quốc gia châu Phi (Africa Cup of Nations – AFCON) không chỉ đơn thuần là một sân chơi bóng đá, mà còn là tấm gương phản ánh lịch sử, chính trị và khát vọng phát triển của cả lục địa. Kể từ lần đầu tiên tổ chức vào năm 1957, giải đã trải qua nhiều thử thách và biến động, để đến nay trở thành một trong những giải đấu danh giá và sôi động nhất châu Phi. Theo Bongdaso, hãy cùng khám phá chi tiết về mùa giải đầy kịch tính và cạnh tranh này!
Giải Vô địch các quốc gia châu Phi – Quá trình hình thành (1957 – 1960)
Lịch sử ra đời của Africa Cup of Nations gắn liền chặt chẽ với làn sóng độc lập và khát vọng tự chủ tại châu Phi sau Chiến tranh Thế giới thứ hai. Các nhà lãnh đạo thời bấy giờ nhận thấy rằng, để khẳng định bản sắc và vị thế của các quốc gia, họ cần tạo ra một giải đấu riêng, độc lập, không chịu sự chi phối từ các liên đoàn bóng đá châu Âu.
Quá trình ra đời Giải Vô địch các quốc gia châu Phi
Sự ra đời
Một mốc lịch sử quan trọng của bóng đá châu Phi là việc thành lập Liên đoàn Bóng đá Châu Phi (CAF) vào năm 1957 tại Sudan. Sự kiện này đã tạo tiền đề cần thiết để tổ chức một giải vô địch dành riêng cho các đội tuyển quốc gia trên lục địa.
Những quốc gia tiên phong, được xem như “người khai sinh” CAF, bao gồm Sudan, Ai Cập, Nam Phi và Ethiopia. Tuy nhiên, Nam Phi đã bị loại ngay trước giải đấu đầu tiên do chính sách phân biệt chủng tộc nghiêm ngặt, từ đó mở ra cơ hội cho một sân chơi chỉ dành cho những quốc gia tôn trọng nguyên tắc bình đẳng.
Bước đi lịch sử
Giải Vô địch các quốc gia châu Phi lần đầu tiên được tổ chức tại Sudan vào tháng 2/1957, với quy mô khiêm tốn chỉ gồm 3 đội tham dự theo thể thức loại trực tiếp. Đội tuyển Ai Cập đã giành chức vô địch một cách thuyết phục sau chiến thắng 4–0 trước Ethiopia trong trận chung kết. Thành công của CAN 1957 không chỉ chứng minh khả năng tổ chức các sự kiện thể thao lớn của các quốc gia châu Phi, mà còn là tuyên ngôn mạnh mẽ về quyền tự chủ và niềm tự hào dân tộc, vượt ra ngoài ý nghĩa của một giải đấu bóng đá thông thường.
Mở rộng mạnh mẽ
Cùng với làn sóng độc lập lan rộng, số lượng thành viên CAF và các đội tham dự Giải Vô địch các quốc gia châu Phi tăng nhanh chóng. Thập niên 1960 chứng kiến sự xuất hiện của Nigeria, Tunisia và đặc biệt là Ghana. Dưới sự dẫn dắt của Tổng thống Kwame Nkrumah, người xem bóng đá như công cụ để thúc đẩy chủ nghĩa Pan-African, Ghana nhanh chóng trở thành thế lực mới. Đội tuyển này đã giành chức vô địch vào các năm 1963 và 1965, trở thành đối thủ đáng gờm của Ai Cập trên đấu trường châu lục.
Giải Vô địch các quốc gia châu Phi – Giai đoạn phát triển, định hình bản sắc
Giai đoạn từ những năm 1970 đến 1990 đánh dấu bước phát triển quan trọng, khi CAN bắt đầu định hình phong cách và bản sắc riêng của bóng đá châu Phi, đồng thời thu hút ngày càng nhiều sự quan tâm từ truyền thông quốc tế. Cụ thể như sau:
Thập niên 1970
Chất lượng chuyên môn của giải đấu tăng lên đáng kể, khi các đội tuyển từ Trung Phi và Tây Phi bắt đầu đe dọa vị thế thống trị lâu nay của Ghana và Ai Cập. Thể thức vòng chung kết với 8 đội tham dự được duy trì ổn định, tạo nên sự cạnh tranh gay gắt đồng thời nâng cao tính chuyên nghiệp và hấp dẫn cho giải.
Giải Vô địch các quốc gia châu Phi và giai đoạn định hình bản sắc
Zaire (CHDC Congo): Chiến thắng của Zaire vào năm 1974 không chỉ mang về chức vô địch CAN mà còn đưa đội bóng này trở thành đại diện châu Phi đầu tiên tham dự vòng chung kết World Cup, mở ra cơ hội để bóng đá lục địa đen khẳng định vị thế trên sân chơi quốc tế.
Thập niên 80, 90
Trong giai đoạn này của Giải Vô địch các quốc gia châu Phi, hai thế lực Cameroon và Nigeria liên tục so kè nhau. Cameroon, với những ngôi sao nổi bật như Roger Milla, đã khẳng định sức mạnh vượt trội, giành chức vô địch các năm 1984 và 1988, đồng thời tạo đà cho thành tích lịch sử tại World Cup 1990.
Trong khi đó, Nigeria, với biệt danh “Đại bàng xanh”, nổi bật nhờ tốc độ và sức mạnh thể lực, đã lên ngôi vào các năm 1980 và 1984, củng cố vị thế là một trong những đội bóng giàu truyền thống và mạnh nhất châu Phi.
Giải Vô địch các quốc gia châu Phi giai đoạn hiện đại (2000 – nay)
Bước sang thế kỷ 21, Giải Vô địch các quốc gia châu Phi hòa nhập mạnh mẽ với xu hướng toàn cầu hóa của bóng đá thế giới. Chất lượng chuyên môn được cải thiện đáng kể nhờ sự góp mặt của nhiều ngôi sao đang thi đấu tại các giải hàng đầu châu Âu, mang đến những màn trình diễn ấn tượng và đầy hấp dẫn.
Giải Vô địch các quốc gia châu Phi những năm 2000 phát triển mạnh mẽ
Đội tuyển Ai Cập lập kỷ lục chưa từng có khi giành ba chức vô địch liên tiếp vào các năm 2006, 2008 và 2010. Dưới sự dẫn dắt của HLV Hassan Shehata cùng những ngôi sao như Aboutrika, Zaki… đội bóng này đã củng cố vị thế hàng đầu với tổng cộng 7 lần đăng quang CAN.
Giải đấu cũng trở thành nơi hội tụ các cầu thủ đẳng cấp thế giới, với những màn so tài của Samuel Eto’o, Didier Drogba, El Hadji Diouf hay Michael Essien, góp phần nâng cao giá trị thương hiệu và sức hấp dẫn toàn cầu của CAN.
Hành trình lịch sử của Giải Vô địch các quốc gia châu Phi là câu chuyện tự hào, từ những ngày đầu sơ khai với chỉ 3 đội tham dự đến khi trở thành sân chơi chuyên nghiệp, kịch tính và được cả thế giới quan tâm.